Цэнтру беларускай салідарнасці (ЦБС) спаўнілася тры гады. За гэты час спецыялісты ўстановы правялі амаль 34 тысячы кансультацый. Беларусы (і не толькі) звяртаюцца з пытаннямі, якія звязаныя з легалізацыяй, працай, дыскрымінацыяй, дэпартацыяй і гэтак далей.
Журналіст MOST паразмаўляў з супрацоўнікамі ЦБС пра найбольш складаныя кейсы і пра тое, чым можа дапамагчы цэнтр.
«Першы, каму мы дапамаглі — заснавальнік BYPOL Андрэй Астаповіч»
Прэс-сакратар ЦБС Антось Жукаў згадвае, што ідэя стварыць арганізацыю, якая б дапамагала беларусам, узнікла яшчэ летам 2020-га. Людзі ў дыяспары верылі ў перамогу пратэстаў, але шмат хто разумеў, што могуць распачацца вялікія рэпрэсіі.
— 7 верасня стала першым днём, калі мы распачалі працу. Як кажуць нашыя юрысты, першы, каму мы дапамаглі, — заснавальнік BYPOL Андрэй Астаповіч. Увогуле ж паток людзей быў велізарны, пік адбыўся напрыканцы верасня — напачатку кастрычніка. Людзі пераязджалі, і ім была патрэбная дапамога. Тады яшчэ не было нейкіх адладжаных механізмаў, быў сапраўдны хаос. Мы працавалі на кухні, гэта была праца літаральна да 12 гадзіны ночы. Юрысты сыходзілі, проста каб паспаць і вярнуцца назад. Гэта быў вельмі складаны час насамрэч, — ўспамінае Антось.
Мужчына дадае, што напачатку ў ЦБС працавала некалькі юрыстаў, і вельмі моцна дапамагалі валанцёры. Зараз жа каманда складаецца прыкладна з 25 чалавек. Пасля пачатку расійскай агрэсіі цэнтр вырашыў дапамагаць у тым ліку ўкраінцам. Па дапамогу таксама звярталіся грамадзяне Расіі, Узбекістану, Грузіі, Арменіі і нават Эквадора — амаль усё яны ўцякалі ад вайны ва Украіне.
«Законы ў Польшчы змяняюцца часта, таму да нас звяртаецца шмат людзей»
ЦБС дапамагае ў справах, якія датычацца легалізацыі, працоўных пытанняў (звальненні, нявыплата заробкаў, падман з дамовамі), дэпартацыі, выпадкаў дыскрымінацыі па нацыянальнай прыкмеце. Супрацоўнік інфалініі Мікіта адзначае, што звярнуцца па дапамогу можна:
- па тэлефоне: +48 662 200 400
- праз электронную пошту: info@belaruscenter.eu
- праз Telegram: @CBShelp
— Мы разглядаем запыт чалавека, якая дапамога яму патрабуецца, верыфікуем яго, ці з’яўляецца ён палітычным альбо сацыяльным актывістам, адкуль прыехаў, можа з тэрыторыі Украіны пасля 24 лютага 2022 года. Потым спрабуем адказаць на пытанне, у рамках нашых ведаў і кампетэнцыі. Калі ж пытанне больш складанае, то запісваем яго на кансультацыю да юрыста, — кажа Мікіта.
Па словах юрысткі ЦБС Марыны Грышчанкі, якая прыехала з Украіны, зараз вельмі вялікі паток зваротаў. Спецыялісты стараюцца разглядаць іх усе.
— Насамрэч бывае па-рознаму. Могуць быць такія перыяды, калі зваротаў не так шмат, але законы ў Польшчы мяняюцца часта, таму калі адбываюцца змяненні, то да нас звяртаецца шмат людзей, — адзначае Марына.
«Беларуску хацелі дэпартаваць з-за прозвішча, як у расійскага дыпламата»
Гаворачы пра пікі зваротаў, супрацоўнікі адзначаюць першыя месяцы пасля пачатку вайны. Гэта звязана як з тым, што прыехала шмат новых людзей, у тым ліку з Украіны, так і з тым, што стала больш выпадкаў дыскрымінацыі, а таксама спраў, звязаных з дэпартацыяй. Марына Грышчанка гаворыць, што часта польскія ўлады нават не спрабавалі разабрацца ў сітуацыі.
— Напрыклад, у мяне ёсць такая справа. Беларуса ўнеслі у рэестр асоб, чыё знаходжанне ў Польшчы непажаданае. Матэрыялы справы таемныя, таму мы дакладна не ведаем прычыну. Але мы думаем, што гэта можа быць звязана з яго татуіроўкамі. Яны ў мужчыны па ўсім целе. Ёсць інфармацыя, што органы думаюць, што татуіроўкі гавораць пра прыналежнасць беларуса да польскіх крымінальных груповак. Справа вельмі цяжкая, а ў выпадку дэпартацыі беларусу пагражае турма, — запэўнівае юрыстка.
Яна прыводзіць яшчэ адзін прыклад. Напачатку вайны беларуску, якая даўно жыве ў Польшчы, хацелі дэпартаваць толькі за тое, што яе прозвішча было такое ж, як і ў аднаго з расійскіх дыпламатаў. Дзяўчыну выклікалі на размову да спецслужбаў, дапытвалі, шукалі сувязі з Расіяй.
Марына падкрэслівае, што такіх выпадкаў цяпер стала менш, але, напрыклад, справа чалавека з татуіроўкамі цягнецца дагэтуль і невядома чым скончыцца.
«Паліцыя часта не прымае заявы і ў саміх палякаў»
Другая вялікая праблема, якая абвастрылася пасля пачатку вайны, — дыскрымінацыя па нацыянальнай прыкмеце. Беларусы скардзяцца, што ім могуць не адкрыць рахунак у банку, ці паліцыя не прыме заяву, калі адбыўся нейкі міжнацыянальны канфлікт.
— Але трэба разумець, што людзі часта блытаюць звычайныя канфлікты з дыскрымінацыяй. Напрыклад, беларусы пабіліся з украінцамі, і беларусы ўжо думаюць, што іх дыскрымінуюць. Таксама і банкі па законе маюць права адмовіць у абслугоўванні. А паліцыя часта не прымае заявы і ў саміх палякаў, калі адбываюцца нейкія канфлікты, — запэўнівае Марына.
Антось расказвае, што пасля пачатку вайны ён папрасіў у сацыяльных сетках ЦБС, каб людзі напісалі пра выпадкі дыскрымінацыі, з якімі яны сутыкнуліся не так даўно. Назбіралася каля 500 гісторый. Але палова з іх датычылася абраз у інтэрнэце. Другая ж палова — сур’ёзныя сітуацыі, у тым ліку звязаныя з булінгам дзяцей у школе.
— Але трэба, зноў жа, да гэтых гісторый адносіцца з асцярожнасцю, — дадае Марына. — У мяне была гісторыя, калі 10-гадовую дзяўчынку-беларуску пабіў аднакласнік. Там было сур’ёзна: сінякі, страсенне мазгоў. А праз час мы даведаліся, што тым аднакласнікам быў хлопчык-беларус, а не паляк.
«Будзем працаваць, каб змены ў атрыманні польскага праязнога дакумента дзейнічалі і надалей»
Пасля ўступлення ў сілу ўказа пра тое, што беларускія дыпмісіі больш не будуць выдаваць пашпарты, стала больш зваротаў, якія звязаныя з гэтым пытаннем. Антось Жукаў падкрэслівае, што людзі баяцца між іншага дэпартацыі.
— Да таго ж пакуль незразумела, ці будзе падоўжаны тэрмін дзеяння змен, згодна з якімі праязны дакумент іншаземца выдаецца уладальнікам усіх відаў ВНЖ. Думаю, мы ў бліжэйшы час будзем працаваць з польскімі ўладамі , каб гэтыя змены дзейнічалі і надалей. Бо гэта сапраўды вельмі важна, асабліва ў такіх абставінах, — кажа прэс-сакратар ЦБС.
Марына Грышчанка падкрэслівае, што людзі і раней звярталіся з пытаннямі пра замену пашпарта, бо баяліся ісці ў пасольства. Юрыстка ЦБС раіць афармляць польскі праязны дакумент, а калі такой магчымасці няма, то падавацца на міжнародную абарону.
— У любым выпадку можна звяртацца да нас, — дадае Антось, — мы пракансультуем і па польскім праязным дакуменце, і па міжнароднай абароне. Што датычыцца таго, каб усё ж паехаць у Беларусь і памяняць пашпарт, то гэта можа быць небяспечна. Нават калі чалавек нідзе не ўдзельнічаў, ён мог пакінуць «няправільны» каментар у інтэрнэце. Асабліва ў той перыяд пратэстаў, калі ў кожнага было столькі эмоцый. Лепей не ехаць, бо гэта як латарэя. Адсутнасць пашпарта — не канец свету. Рашэнне гэтай праблемы ёсць.
«Да нас звярталіся людзі, якія хацелі засудзіць чалавека, які ім прадаў ката не таго полу»
Магчымасці ЦБС не бязмежныя, таму супрацоўнікі цэнтра не могуць прадстаўляць інтарэсы людзей у крымінальных справах — гэта можа рабіць толькі адвакат. Больш за тое, згодна з польскімі законамі, калі нехта дае доступ да матэрыялаў справы іншаму чалавеку, то яго чакае пакаранне. Але спецыялісты ЦБС могуць выслухаць чалавека і параіць кансультанта, у тым ліку бясплатнага.
Антось Жукаў кажа, што звароты па крымінальных справах — не самае страшнае. Бывае, што людзі звяртаюцца з вельмі дзіўнымі пытаннямі.
— Напрыклад, у нас пыталі, як знайсці бліжэйшую краму Żabka. Ці вось: звярталіся людзі, якія хацелі засудзіць чалавека, які ім прадаў ката не таго полу.
Марына ўспамінае яшчэ адзін выпадак, калі ў ЦБС патэлефанавала жанчына, у якой былі клапы ў кватэры, і яна пыталася, як ад іх пазбавіцца. Былі выпадкі, калі людзі прасілі грошы на арэнду кватэры ці патрабавалі знайсці ім працу.
— Так, бываюць такія людзі, якія прыходзяць з патрабаваннямі, — дадае Мікіта, — яны не просяць, а патрабуюць, каб мы ім дапамаглі з вядзеннем бізнесу, далі грошай. Але я за месяц працы пакуль не сутыкаўся з такімі пытаннямі. Але мог бы парэкамендаваць усё ж самастойна паспрабаваць разабрацца з такімі пытаннямі.
Антось адзначае, што тыя, хто звяртаюцца з такімі пытаннямі, часцей пакідаюць негатыўныя водгукі і ў чымсьці абвінавачваюць супрацоўнікаў ЦБС.
— Наогул, ёсць такая тэндэнцыя, што самыя ўдзячныя людзі, гэта тыя, што звяртаюцца з сур’ёзнымі праблемамі. Тыя, хто перажыў гвалт, палітзняволеныя. Яны з вялікай падзякай успрымаюць нашу дапамогу.
