Серада, 22 сакавіка 2023
No Result
View All Result
MOST Media
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў
No Result
View All Result
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў
No Result
View All Result
MOST Media
No Result
View All Result
Галоўная Гісторыі

«Такі рарытэт павінен захоўвацца ў Гродне». У рэдакцыю MOST прынеслі арыгінальную калоду карт Лапіных — расказваем яе гісторыю

Руслан Кулевіч Руслан Кулевіч
4 ліпеня 2022, 11:54
Гісторыі
A A
«Такі рарытэт павінен захоўвацца ў Гродне». У рэдакцыю MOST прынеслі арыгінальную калоду карт Лапіных — расказваем яе гісторыю

Арыгінальныя карты Лапіных, якія прынёс у рэдакцыю чытач MOST. Фота: Руслан Кулевіч / MOST

Унікальную калоду ігральных карт Лапіных, якія выпускалі ў Гродне 100 гадоў таму, прынёс у рэдакцыю MOST у Беластоку адзін з чытачоў. Карты знайшліся ў Польшчы, і сёння гэта ўсяго толькі другая вядомая арыгінальная калода, якая захавалася ад прадукцыі гродзенскай фабрыкі. MOST расказвае гісторыю карт Лапіных, лёс уладальнікаў вытворчасці і як карты аднаўлялі ў Гродне.

Што за карты?

Ігральныя карты Лапіных вырабляліся на гродзенскай фабрыцы ў 20-40-х гадах мінулага стагоддзя і былі шырока папулярныя за межамі Гродзеншчыны. Гэтымі картамі гулялі аматары азарту ва ўсёй міжваеннай Польшчы. За аснову друку на фабрыцы былі ўзятыя тэхналогія і стандарты, закладзеныя яшчэ ў XVIII стагоддзі Антоніем Тызенгаўзам у Гродне. Ігральныя карты былі вядомыя сваёй якасцю, прыгажосцю, арыгінальнасцю і разнастайнасцю.

У міжваенны перыяд у асартыменце фабрыкі былі «народныя» калоды з выявамі шляхты часоў Рэчы Паспалітай замест каралёў і валетаў, «прускія» і «барочныя». У гады нямецкай акупацыі на фабрыцы Лапіных друкаваліся «рэйнскія» ігральныя карты.

Гісторыя з гродзенскімі картамі скончылася адразу пасля Другой сусветнай вайны. У 1944 годзе вытворчасць была спынена. Там пачалі друкаваць савецкія агітацыйныя плакаты. Пазней праца гродзенскай друкарні ўвогуле прыпынілася, будынак фабрыкі доўга пуставаў.

Адкуль новая калода?

Карты ў рэдакцыю MOST прынёс чалавек, які цікавіцца гісторыяй Гродна. У чэрвені рарытэт ён набыў на адным з аўкцыёнаў, суму пагаднення не выдае. Таксама чытач прасіў не называць яго імя. Сказаў, што ў будучыні карты ён перадасць у адзін з музеяў у Гродне. І таксама дадаў, што такі рарытэт павінен захоўвацца ў Гродне, і музей для гэтага — самае правільнае месца.

Карты Лапіных, якія прынеслі ў рэдакцыю MOST. Фота: Руслан Кулевіч / MOST
Адноўленныя і арыгінальныя карты Лапіных. Фота: Руслан Кулевіч / MOST
Карты Лапіных, якія прынеслі ў рэдакцыю MOST. Фота: Руслан Кулевіч / MOST
Карты Лапіных, якія прынеслі ў рэдакцыю MOST. Фота: Руслан Кулевіч / MOST

Знаходка будаўнікоў нагадала пра забытую гісторыю

Упершыню з пасляваенных часоў публічна пра прадукцыю фабрыкі Лапіных загаварылі ў Гродне ў 2015 годзе. Тады падчас рэканструкцыі будынка «Белтаможсервіса», дзе раней была фабрыка карт, выпадкова выявілі прадукцыю Лапіных. Неразрэзаныя карты 1930-х гадоў знайшлі пад старой ашалёўкай — яны выкарыстоўваліся як уцяпляльнік. Будаўнікі нават не падазравалі, што выявілі ўнікальныя рэчы, якіх не было нават у музеі ў Гродне. Знаходкі стогадовай даўніны дзякуючы мясцовым краязнаўцам удалося перадаць у гісторыка-археалагічны музей.

Знойдзенныя ў 2015 годзе арыгінальныя карты Лапіных. Фота: Руслан Кулевіч
Знойдзенныя ў 2015 годзе арыгінальныя карты Лапіных. Фота: Руслан Кулевіч
Знойдзенныя ў 2015 годзе арыгінальныя карты Лапіных. Фота: Руслан Кулевіч
Знойдзенныя ў 2015 годзе арыгінальныя карты Лапіных. Фота: Руслан Кулевіч

Новае жыццё карт Лапіных

Пасля таго, калі знойдзеныя карты перадалі ў музей, пачалося другое жыццё каштоўнай прадукцыі Лапіных. Знаходкай зацікавілася творчае аб’яднанне «А-чатыры», яны займаюцца распрацоўкай і выданнем настольных гульняў. Яны захацелі аднавіць карты.

— Гэта ў першую чаргу ўнёсак у гісторыю горада і краіны ў цэлым, а яшчэ гэта пераемнасць пакаленняў, бо мы, маладыя сучасныя гродзенцы, аднаўляем тое, што рабілі гараджане яшчэ ў мінулым стагоддзі, — казаў кіраўнік праекта аднаўлення карт Антон Янкоўскі.

Для праекта прататыпы знойдзеных карт з музея паредаў камандзе гісторык Андрэй Вашкевіч, ён жа падрыхтаваў і іх гісторыю. За аснову новых карт былі ўзятыя дадзеныя з архіваў, гістарычныя даведкі, а таксама фрагменты знойдзеных карт.

Гісторык Андрэй Вашкевіч трымае абрывак ліста яшчэ не выразаных карт, якія да Другой сусветнай вайны выпускаліся на фабрыцы Лапіных. Менавіта з гэтага ліста і пачалося аднаўленне карт у Гродне. Фота: Руслан Кулевіч

— Мы вырашылі аднаўляць карты цалкам з нуля, каб у нас атрымаўся якасны прадукт. Тое, што было знойдзена пры рэканструкцыі, было ў вельмі дрэнным стане, — казаў Антон Янкоўскі.

Цягам некалькіх месяцаў каманда гродзенцаў адмалёўвала арыгінальныя карты, а таксама думала над упакоўкай. Да таго моманту ў Гродне не было карт разам з каробкай, і ніхто не ведаў, як яна выглядала.

— На жаль, арыгінальных упаковак не было знойдзена, нам даводзілася іх самім ствараць. Выкарыстоўвалі некаторыя сімвалы, шрыфты — лагатыпы фабрыкі Лапіных, — казаў Янкоўскі.

Працэс адмалёўкі карты Лапіных. Фота: Руслан Кулевіч
Працэс адмалёўкі карты Лапіных. Фота: Руслан Кулевіч

Афіцыйна адноўленыя карты Лапіных прадставілі ў Гродне ў ліпені 2017 года. На прэзентацыі Антон Янкоўскі сказаў: «Калі мы ўзяліся за аднаўленне карт, стала паступаць усё больш інфармацыі. Быццам карты чакалі моманту, калі за іх возьмуцца. Бо да знаходкі карт пра іх у горадзе амаль нічога не было вядома. Калі мы ўжо распрацавалі ўласную каробку і пусцілі карты на вытворчасць, знайшлася і цэлая арыгінальная калода, якую трымаў у руках сам уладальнік фабрыкі Аляксандр Лапін. Праект аднаўлення быў цікавы. Можа, у будучыні выпусцім карты і іншага выгляду, бо ў Лапіных іх было некалькі варыянтаў»

Як знайшлася першая каробка с картамі?

Арыгінальную калоду ў фірмовай каробцы перадаў творчай групе «А-чатыры» гродзенец Аляксандр Мілінкевіч за некалькі дзён да прэзентацыі адроджаных карт Лапіных. Карты былі выдадзеныя ў міжваенны час на фабрыцы Лапіных. Калоду бацькам Мілінкевіча падарылі самі ўласнікі фабрыкі.

Да 1941 года бацькі Аляксандра Мілінкевіча жылі ў Гродне ў адным доме з Лапінымі — на вуліцы Цаглянай, 10. Сем’і сябравалі і ў цяжкі час дапамагалі адна адной.

— Лапiны жылi на другiм паверсе, мы — на першым. Гэты дом на вуліцы Цаглянай і cёння стаіць на сваім месцы, у ім пасля вайны нарадзіўся і я, — распавядаў Аляксандр Мiлiнкевiч. — Бацька і матуля з суседзямі сябравалі. Хоць Лапіны былі фабрыкантамі, але жылі адносна сціпла, былі прыязнымі, адкрытымі і вельмі добразычлівымі.

Карты, якія Аляксандр перадаў для прэзентацыі, — падарунак ад Аляксандра Лапіна яго бацьку-настаўніку. Падчас вайны, калі cям’я Лапіных трапіла ў гета, маці Аляксандра — Марыя Баран з Мiлiнкевiчаў — некалькі разоў на тыдзень ноччу пераходзіла праз Гараднічанку і прызначаны час праз плот перадавала ежу Лапiным. Рызыка была смяротная: за парушэнне камендацкага часу і пранос харчавання маглі расстраляць.

— Адзін раз у момант перадачы маці адчула, што штосьці яе ткнула ў спіну. Гэта быў аўтамат жаўнера. Яна была гатовая да найгоршага, але ахоўнік моўчкі некалькі імгненняў глядзеў на матулю, потым апусціў вочы і штосьці cказаў, але не па-нямецку, магчыма, ён быў італьянец, і паказаў ёй, каб яна сышла. Пасля мама жартавала: «Я прыгожая, можа, спадабалася, таму і пашкадаваў». Але пасля таго выпадку пасма валасоў на яе галаве стала зусім сiвой. Ёй было тады 33 гады, — распавядаў Аляксандр Мілінкевіч.

Карты Лапіных з калекцыі Аляксандра Мілінкевіча. Фота: Руслан Кулевіч
Карты Лапіных з калекцыі Аляксандра Мілінкевіча. Фота: Руслан Кулевіч
Карты Лапіных з калекцыі Аляксандра Мілінкевіча. Фота: Руслан Кулевіч
Карты Лапіных з калекцыі Аляксандра Мілінкевіча. Фота: Руслан Кулевіч

Што стала з Лапінымі?

У 1939 годзе савецкая ўлада нацыяналізавала прадпрыемства братоў Лапіных. Ці працавалі яны там далей, невядома. Але ў 1941 годзе Лапіны былі ў Гродне і патрапілі ў гета, створанае немцамі для яўрэйскіх жыхароў горада. Жахі вайны Лапіны не перажылі. Браты Аляксандр і Абраам, а таксама сястра Кейла загінулі, верагодна, у гродзенскім гета ці ў лагерах смерці. У Францыі жыве праўнук сястры братоў Лапіных Андрэй Гурэвіч.

Карты ў Гродне, але была яшчэ шкатулка

Паводле інфармацыі MOST, карты Лапіных, якія яшчэ ў чэрвені былі ў рэдакцыі ў Беластоку, ужо перадалі ў Гродна, і яны знаходзяцца ў адным з музеяў. Сёння гэта адна з двух арыгінальных калод, што не знаходзяцца ў прыватнай калекцыі. Не выключана, што ўнікальныя карты ў хуткім часе выставяць на ўсеагульны агляд.

Дарэчы, акрамя карт Лапіных у Польшчы на аўкцыёне ў чэрвені прадавалі ўнікальную шкатулку для карт Лапіных, якую таксама зрабілі ў Гродне, толькі на фабрыцы пераплётаў «Нёман». Хто набыў гэтую шкатулку, невядома.

Гродзенская шкатулка для карт з 1930-х гг.
Гродзенская шкатулка для карт з 1930-х гг.

Інфармацыя пра адноўленыя карты Лапіных:

1. Няма аналагаў
На фабрыцы братоў Лапіных друкавалася шмат розных калод ігральных карт, а сама фабрыка не была адзінай на прасторах міжваеннай Польшчы, але калода «з каралямі» — унікальная, бо яна была распрацавана і друкавалася толькі ў Гродне, яна не мае аналагаў.

2. Гістарычныя асобы
У каралях калоды вы зможаце сустрэць рэальных гістарычных асобаў: Казіміра Вялікага, Стэфана Баторыя, Жыгімонта Аўгуста, Яна Сабескага.

3. Дамы і валеты
Дамы і валеты з калоды ўжо не адносяцца да гістарычных асобаў, але кароль, валет і дама адной масці намаляваны ў адной стылістыцы, характэрнай для свайго стагоддзя.

4. Карона
Працягваючы тэму гістарычных асобаў, трэба звярнуць увагу на карты каралёў: над масцю вы заўважыце карону — гэта пазнака таго, што кароль мае свой гістарычны адпаведнік.

5. Карты пачыналіся з сямёркі
Калода «з каралямі» адносіцца да брыджавых карт. Звыкла яны пачыналіся з шасцёркі, але гэта калода пачыналася з сямёркі. У адноўленых картах дадалі шасцёрку для зручнасці.

6. Джокер
У калодзе «з каралямі» прысутнічае джокер. Гэта таксама не зусім звыклая асаблівасць брыджавых карт.

7. Лагатып Лапіных
На чырвовым тузе вы ўбачыце лагатып Фабрыкі Лапіных. Ён ставіўся на ўсіх калодах.

8. Каробка
Каробку распрацоўвалі самастойна. Пры гэтым спрабавалі арыентавацца на стылістыку друкаванай прадукцыі тых часоў і вінтажныя вокладкі калод карт розных выдавецтваў. На каробцы змясцілі элементы дызайну, запазычаныя непасрэдна з прадукцыі фабрыкі Лапіных: лагатып, віньеткі, шрыфтавыя кампазіцыі.

9. Брашура
У камплект з картамі дадалі невялікую брашурку, якая каротка расказвае гісторыю карт. Брашурка надрукавана на трох мовах: беларускай, англійскай і польскай.

10. Адмалёўка

Знойдзеныя карты былі ў дрэнным стане, таму ўсе персанажы картаў адмалёўваліся ўласнаручна мастаком. Гэта карпатлівая праца дадала картам якасці.

Адноўленныя ў 2017 годзе ігральныя карты Лапіных. Фота: Руслан Кулевіч
Тэгі: ГалоўнаеГісторыя

ГАЛОЎНЫЯ НАВІНЫ

необычные места на польской Балтике

Топ-5 необычных мест на польской Балтике, которые стоит посетить

MOST
22 сакавіка 2023, 13:39

22 марта в Польше отмечают День охраны Балтийского моря. Праздник является международным и отмечается во всех странах, которые имеют выход к Балтике. MOST собрал пятёрку интересных и необычных...

граница Беларуси и ЕС

«Если у человека вылет из Варшавы, то стоит планировать поездку за сутки». Что происходит на границе Беларуси и ЕС

Руслан Кулевіч
22 сакавіка 2023, 09:55

Как сейчас беларусы ездят в Польшу и Литву, где быстрее очередь и какой день лучше всего выбирать для пересечения границы, про это и не только MOST поговорил с...

постановка КГБ в Гродно

BYPOL: «террористом», убитым в Гродно, оказался сотрудник КГБ

MOST
21 сакавіка 2023, 18:32

BYPOL сообщил, что убийство иностранного агента в Гродно, который якобы готовил теракт в Беларуси, оказалось инсценировкой КГБ. MOST рассказывает подробности. «Убили» сотрудника КГБ? BYPOL сообщил, что перестрелка 19...

  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
Пры выкарыстанні зместу MOST прачытайце нашы Правілы выкарыстання матэрыялаў

Звяжыцеся з намі: most@mostmedia.io

© 2022 Mostmedia.io. Час будаваць масты

No Result
View All Result
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў

© 2022 Mostmedia.io. Час будаваць масты

Кіраваць згодай Cookies
Мы і нашы партнёры атрымліваем доступ і захоўваем інфармацыю на прыладзе і апрацоўваем асабістыя дадзеныя, такія як унікальныя ідэнтыфікатары і стандартную інфармацыю, якая адпраўляецца прыладай, альбо дадзеныя прагляду, каб выбраць і прафіляваць персаналізаваны змест і рэкламу, вымераць змест і рэкламную эфектыўнасць, а таксама распрацоўка і ўдасканаленне прадукцыі. Са згоды карыстальніка мы і нашы партнёры можам выкарыстоўваць дакладныя дадзеныя геалакацыі і ідэнтыфікацыю шляхам сканавання прылад. Націскаючы «Прыняць», вы пагаджаецеся на апрацоўванне звестак намі і нашымі партнёрамі, як апісана вышэй. Перш як пагадзіцца ці адмовіцца, вы можаце атрымаць больш падрабязную інфармацыю і змяніць наладкі. Для некаторых відаў апрацоўвання звестак не патрэбная вашая згода, але вы маеце права не пагадзіцца. Параметры не будуць распаўсюджвацца на іншыя сайты, што маюць глабальны альбо сэрвісны дазвол.
Функцыянал Always active
Тэхнічнае сховішча або доступ строга неабходныя з законнай мэтай забеспячэння магчымасці выкарыстання пэўнай паслугі, відавочна запытанай падпісчыкам або карыстальнікам, або з адзінай мэтай ажыццяўлення перадачы паведамленняў па сетцы электронных камунікацый.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Статыстыка
Тэхнічнае сховішча або доступ, якія выкарыстоўваюцца выключна ў статыстычных мэтах. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Маркетынг
Тэхнічнае сховішча або доступ, неабходныя для стварэння профіляў карыстальнікаў для адпраўкі рэкламы або для адсочвання карыстальніка на вэб-сайце або на некалькіх вэб-сайтах у аналагічных маркетынгавых мэтах.
Manage options Manage services Manage vendors Read more about these purposes
Налады
{title} {title} {title}
Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?