Нядзеля, 26 сакавіка 2023
No Result
View All Result
MOST Media
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў
No Result
View All Result
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў
No Result
View All Result
MOST Media
No Result
View All Result
Галоўная Гісторыі

Як 93 гады таму ў Гродне адкрылі бюст Элізы Ажэшкі — пісьменніцы, якая яднае беларусаў і палякаў

Руслан Кулевіч Руслан Кулевіч
20 кастрычніка 2022, 14:22
Гісторыі
A A
Як 93 гады таму ў Гродне адкрылі бюст Элізы Ажэшкі — пісьменніцы, якая яднае беларусаў і палякаў

Адкрыццё помніка Элізе Ажэшцы ў 1929 годзе. Фота: nac.gov.pl

Самы стары гарадскі помнік у Гродне ўрачыста адкрылі 93 гады таму — 20 кастрычніка 1929 года. Дзякуючы гараджанам ён захаваўся і працягвае стаяць на адной з цэнтральных вуліц Гродна, хоць і не там, дзе быў першапачаткова. MOST расказвае гісторыю помніка і тое, як яго пераносілі. 

Паставіць помнік Ажэшцы ў Гродне спрабавалі адразу пасля смерці пісьменніцы ў 1910 годзе, але тады царскія ўлады не далі на гэта дазвол. Да ідэі ўвекавечыць Ажэшку гараджане вярнуліся толькі пасля Першай сусветнай вайны. У пачатку 1920-х гадоў пачаўся збор грошай на помнік пісьменніцы, а ў 1923 годзе быў аб’яўлены конкурс. Перамог праект скульптара Рамуальда Зэрыха. Але ўсталяваць помнік у Гродне ўдалося толькі ў 1929 годзе. Яго ўрачыста адкрылі 93 гады таму, 20 кастрычніка 1929-га.

Вось фотаздымкі з адкрыцця помніка, якія знайшліся ў польскім Нацыянальным лічбавым архіве.

Адкрыццё помніка ў 1929 годзе. Фота: nac.gov.pl
Адкрыццё помніка ў 1929 годзе. Фота: nac.gov.pl
Адкрыццё помніка ў 1929 годзе. Фота: nac.gov.pl
Адкрыццё помніка ў 1929 годзе. Фота: nac.gov.pl

Гэта было вялікае свята для Гродна. На адкрыццё прыйшлі тысячы гродзенцаў: палякі, яўрэі, беларусы і іншыя. Былі і спецыяльныя госці: ваявода Караль Кірст, маршалак польскага сената Юльян Шыманскі, гродзенскі стараста Зыгмунт Рабачкевіч, віленскі ваявода Зыгмунт Бячковіч, пісьменнікі Юльян Тувім, Антоні Фердынанд Асяндоўскі і Зоф’я Налкоўска.

Урачыстасці ў гонар адкрыцця помніка пачаліся ў 11 гадзін з імшы ў Фарным касцёле, а 13:30 яны перамясціліся да тэатра. Спецыяльна ў дзень адкрыцця помніка ў тэатры быў пастаўлены спектакль па матывах рамана пісьменніцы «Над Нёманам». Позна ўвечары ў Каралеўскім замку адбыўся банкет.

Адкрыццё помніка ў 1929 годзе. Фота: nac.gov.pl
Адкрыццё помніка ў 1929 годзе. Фота: nac.gov.pl

Помнік Ажэшцы прастаяў каля тэатра 10 гадоў, пакуль у Гродна не ўвайшлі савецкія вайскоўцы. У 1939 годзе камуністы перайменавалі вуліцу Ажэшкі ў Ленінскую і спачатку хацелі прыбраць помнік польскай пісьменніцы з гарадскога парка. Але на лёс бюста паўплывала цэнтральная маскоўская газета «Правда», якая крытыкавала змену назвы вуліцы Ажэшкі ў Гродне. Камуністы падкрэслівалі яе сацыялістычныя погляды, паказваючы, што яна была папярэднікам камуністычных ідэй. Так помнік Ажэшцы застаўся каля тэатра да 1941 года. А пасля вайны вярнулася і назва вуліцы Ажэшкі.

Помнік у 1930-я гг. Фота: nac.gov.pl

Падчас нямецкай акупацыі помнік пісьменніцы новая ўлада загадала прыбраць. Па адной з версій, яго схавалі жыхары Гродна на каталіцкіх могілках, па іншай — выкінулі ў раку Гараднічанку.

Помнік пасля рэканструкцыі вярнулі ў 1949 годзе па рашэнні гарадскога Савета. Архітэктар Кліменка асабіста прасачыў, каб помнік адпавядаў разбуранаму арыгіналу. Аднак ён быў устаноўлены ў іншым месцы — на скрыжаванні вуліц Ажэшкі і Тэлеграфнай. На бакавых частках пастамента былі ўсталяваныя вазы для высадкі кветак, якія дэмантавалі ў пачатку XXI стагоддзя.

Помнік Элізе Ажэшцы на скрыжаванні вуліц Ажэшкі і Тэлеграфнай, 1950-я гг.

На мяжы 1960-х і 1970-х гадоў помнік Элізе Ажэшцы стаў месцам сустрэчы гродзенскіх хіпі. Тады яго называлі «каменнай матуляй».

Сёння помнік Ажэшцы разам з домам-музеем пісьменніцы — адна з самых папулярных турыстычных кропак Гродна.

Помнік Элізе Ажэшцы, кастрычнік 2019 г.

Хто такая Эліза Ажэшка

Эліза Ажэшка — пісьменніца, публіцыстка, грамадская дзяячка. У 1905 годзе вылучалася на Нобелеўскую прэмію па літаратуры, але тады яе атрымаў Генрык Сянкевіч. У 1906 годзе ў гонар 40-годдзя яе літаратурнай дзейнасці быў выпушчаны памятны медаль

«Май сэрца як мага больш чыстае і аддавай як мага больш паслуг зямлі і людзям» — такі быў адзін з жыццёвых дэвізаў Ажэшкі. У памяці гродзенцаў Эліза Ажэшка засталася не толькі як пісьменніца, але і як мецэнатка, якая дапамагала людзям у нядолі. Калі ў Гродне ў 1885 годзе здарыўся страшэнны пажар і агонь знішчыў большую частку горада, пісьменніца ўзначаліла гарадскі камітэт па зборы сродкаў для дапамогі пагарэльцам. У 1910 годзе, калі Ажэшка памерла, тысячы гараджан выйшлі на вуліцы Гродна, каб правесці яе ў апошні шлях. Пахаваная Эліза Ажэшка ў Гродне на Фарных могілках.

Тэгі: ГалоўнаеГісторыя

ГАЛОЎНЫЯ НАВІНЫ

очереди на границе Беларусь Польша

Сколько придётся простоять в очереди на беларусско-польской границе?

MOST
24 сакавіка 2023, 16:20

Погранпереход «Бобровники — Берестовица» в Гродненской области закрыли ещё 10 февраля. В будни наиболее быстрым способом прохождения границы называли выезд на автобусах: за 3,5 часа можно было пройти две...

БНР і Беласток

«Партызаны вымагалі, каб Беласточчына была далучаная да БНР». Краязнаўца Аляксей Трубкін — пра беларускае паўстанне на Падляшшы ў 1922-1923 годзе

Максім Шульц
24 сакавіка 2023, 15:34

25 сакавіка адзначаецца Дзень Волі. Менавіта ў гэтую дату ў 1918 годзе была абвешчаная незалежнасць Беларускай Народнай Рэспублікі. У межы новай дзяржава павінна была ўвайсці і Беласточчына. На...

остановиться в Белостоке на пару дней

Командировка, выходные, закупы. Где остановиться в Белостоке на пару дней

Партнёрскі матэрыял
24 сакавіка 2023, 12:41

Беларусы, которые собираются или периодически приезжают в Белосток на короткий срок, без труда найдут для себя подходящее предложение под любой бюджет: отели, квартиры, апартаменты, гостевые дома и хостелы....

  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
Пры выкарыстанні зместу MOST прачытайце нашы Правілы выкарыстання матэрыялаў

Звяжыцеся з намі: most@mostmedia.io

© 2022 Mostmedia.io. Час будаваць масты

No Result
View All Result
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў

© 2022 Mostmedia.io. Час будаваць масты

Кіраваць згодай Cookies
Мы і нашы партнёры атрымліваем доступ і захоўваем інфармацыю на прыладзе і апрацоўваем асабістыя дадзеныя, такія як унікальныя ідэнтыфікатары і стандартную інфармацыю, якая адпраўляецца прыладай, альбо дадзеныя прагляду, каб выбраць і прафіляваць персаналізаваны змест і рэкламу, вымераць змест і рэкламную эфектыўнасць, а таксама распрацоўка і ўдасканаленне прадукцыі. Са згоды карыстальніка мы і нашы партнёры можам выкарыстоўваць дакладныя дадзеныя геалакацыі і ідэнтыфікацыю шляхам сканавання прылад. Націскаючы «Прыняць», вы пагаджаецеся на апрацоўванне звестак намі і нашымі партнёрамі, як апісана вышэй. Перш як пагадзіцца ці адмовіцца, вы можаце атрымаць больш падрабязную інфармацыю і змяніць наладкі. Для некаторых відаў апрацоўвання звестак не патрэбная вашая згода, але вы маеце права не пагадзіцца. Параметры не будуць распаўсюджвацца на іншыя сайты, што маюць глабальны альбо сэрвісны дазвол.
Функцыянал Always active
Тэхнічнае сховішча або доступ строга неабходныя з законнай мэтай забеспячэння магчымасці выкарыстання пэўнай паслугі, відавочна запытанай падпісчыкам або карыстальнікам, або з адзінай мэтай ажыццяўлення перадачы паведамленняў па сетцы электронных камунікацый.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Статыстыка
Тэхнічнае сховішча або доступ, якія выкарыстоўваюцца выключна ў статыстычных мэтах. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Маркетынг
Тэхнічнае сховішча або доступ, неабходныя для стварэння профіляў карыстальнікаў для адпраўкі рэкламы або для адсочвання карыстальніка на вэб-сайце або на некалькіх вэб-сайтах у аналагічных маркетынгавых мэтах.
Manage options Manage services Manage vendors Read more about these purposes
Налады
{title} {title} {title}
Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?