Кампанія фонда «Hagia Marina», які развесіў па ўсім Беластоку білборды са слоганам «Prawosławny nie ruski», зачапіла за жывое мясцовых беларусаў. Людзі, якія ад дзядоў-прадзедаў жывуць на Падляшшы, чые продкі размаўлялі па-беларуску і маліліся ў праваслаўных цэрквах, крытыкуюць кампанію і кажуць, што не гатовыя аддаваць Пуціну слова «рускі». MOST прагледзеў старонкі жыхароў Падляшша ў Facebook і сабраў самыя цікавыя выказванні.
15 білбордаў, пастаўленых за сродкі фундацыі Hagia Marina, з’явіліся ў Беластоку 17 кастрычніка. Адзін з арганізатараў акцыі Патрык Панасюк, чыё фота з надпісам «Мы — праваслаўныя, мы — палякі» можна пабачыць на адным з білбордаў, заяўляе, што «мы, праваслаўныя палякі, жылі тут некалькі пакаленняў, а нашы продкі аднолькава білі маскалёў, абараняючы Рэч Паспалітую».
Цікава, што ў дыскусіях на Facebook знайшоўся далёкі сваяк Патрыка Панасюка, які прыгадаў, што дзед таго называў сябе беларусам і часта паўтараў прымаўку «Беларус не трус».
«Перад намі вялікі выклік»
Гісторык Анэта Прымака-Онішк, аўтарка грунтоўнай манаграфіі «Бежанства 1915. Забытыя ўцекачы», крытыкуе сам слоган кампаніі, бо слова «рускі» не трэба блытаць з «расійскі».
— Рускае не значыць расійскае. Сёння рускімі акрэсліваюць у Польшчы расіян, і гэта прыкрыла першапачатковае значэнне. А крыецца за гэтым вялізная спадчына нас, праваслаўных, а таксама спадчына Рэчы Паспалітай. Перамяшчэнне слова значэнне слова «рускі» на расіян ставіць перад намі вялікі выклік. Варта гэта мець на ўвазе. Але дакладна не адрынаць рускасць.
Наша рускасць адносіцца да Русі, сягае Кіеўскай Русі, сярэднявечнай дзяржавы ўсходніх славян. У 988 годзе Русь прыняла хрост з Канстанцінопаля ў грэцкім абрадзе. Гэта карані праваслаўных у Польшчы. Рускія. Але не расійскія, хоць Расія здаўна спрабуе гэтую спадчыну прыўлашчыць, — піша Анэта Прымака-Онішк.
«Беларусь і Украіна — гэта спадчыннікі ВКЛ»
Пісьменніца Эва Звежыньска, аўтарка кнігі «Podlaska mozaika. Reportaże z raju — krainy błota i mgły» выказалася на сваім Facebook, што гэтая акцыя шкодзіць не толькі беларусам, але і палякам, бо ўмацоўвае нарацыю Крамля:
— Па-першае, Крэмль не хоча бачыць аніякіх беларусаў і ўкраінцаў. Крэмль хоча, каб была толькі Расія і Польшча, і ўсё зводзіць да гэтай дыхатаміі, якой падданы таксама Панасюк, чым узмацняе паняцце «рускага свету» — віртуальнага ўтварэння, створанага Масквой, што яўна супярэчыць інтарэсам Польшчы, для якой буферная зона на ўсходзе ў выглядзе моцнай і незалежнай Украіны і Беларусі ёсць дзяржаўным інтарэсам. А Беларусь і Украіна — гэта спадчыннікі ВКЛ, пра якое аднолькава і Пуцін і Панасюк не хочуць памятаць і адмяжоўваюцца ад гэтай спадчыны.
Па-другое: расіяне прысабечылі спадчыну Русі і скралі слова «рускі», змяняючы яго значэнне на «расійскі». Панасюк ужывае гэтае слова такім жа чынам: праваслаўны не рускі, то бок мы не расіяне. Гэта скрайне непрафесійны падыход, — піша Эва Звежыньска.
«Я — рускі, гэтаксама як быў рускім Канстанцін Астрожскі»
Томаш Суліма, старшыня Асацыяцыі беларускіх журналістаў у Польшчы, лічыць, што карані кампаніі фонду Hagia Marina трэба шукаць у стыгматызацыі нацыянальных меншасцяў, якая адчувалася ў Польшчы пасля Другой сусветнай вайны.
— Быццё праваслаўным, размова дома не на польскай мове, ужыванне іншага календара, ужыванне іншых імёнаў — гэта рэчы, якія ў пасляваеннай рэчаіснасці не згаджаліся з нацыянальнымі ідэаламі як партыі і сацыялізму, так і нацыянальнай часткі Касцёла і «сірот па эндэцыі» (нацыяналістычная партыя ў міжваеннай Польшчы — MOST). Гэта быў час, калі Іванюкі і Васілюкі выехалі ў гарады — Бельск, Беласток, Гайнаўку — па лепшае жыццё. Вельмі паспяхова навучыліся прызвычайвацца да сітуацыі: размаўляць на роднай мове толькі сярод сваіх, хаваць сваю веру і карані тады, калі трэба.
Я — рускі, гэтаксама як быў рускім Канстанцін Астрожскі, я — літоўскі, гэтак як літоўскі быў Адам Міцкевіч, я палітычна польскі, як польскім быў кароль Іштван Баторы (венгерскае імя Стэфана Баторыя — MOST). Разумею стыгматызацыю як каток гісторыі, але не маю падставы, каб выракацца ўласных няпольскіх каранёў. Не думаю, што гэтага чакаюць ад нас этнічныя палякі-каталікі. Гэтага чакаюць ад нас выключна нацыяналісты. Аднак ніводная кампанія не зменіць таго факту, што ў вачах шавіністаў вы заўсёды будзеце горшыя, няпольскія і… рускія, — падсумоўвае Томаш Суліма.
Пераблытаныя прычыны і вынікі
Журналістка Паўліна Сегень у інтэрв’ю Радыё Рацыя называе гэтую кампанію «не адукацыйнай, а выключна палітычнай, накіраванай на схіленне праваслаўных жыхароў Падляшша на тое, каб яны ідэнтыфікаваліся выключна з польскай нацыянальнай тоеснасцю».
— Мне вельмі цікава было паслухаць тлумачэнні людзей, якія ўвасабляюць гэтую акцыю, чые твары з’явіліся на білбордах. Таму што, мне здаецца, там пераблытаныя прычыны і вынікі. То бок людзі кажуць, што іх крыўдзілі, казалі, што яны «рускія, кацапы, праваслаўныя», а яны замест таго, каб тлумачыць (і гэта была б сапраўды адукацыйная акцыя), што ў гэтым няма нічога дрэннага, што гэта гістарычная з’ява, звязаная з гістарычнай Руссю, з ВКЛ, спадчыннікамі якога мы на Падляшшы з’яўляемся, — робяць усё наадварот, — кажа Паўліна Сегень.
Тут такая стратэгія, калі ахвяра стыгматызацыі лічыць, што трэба пераняць ідэнтыфікацыю таго, хто цябе крыўдзіў. І гэта выклікала адназначную рэакцыю ў беларускай супольнасці на Падляшшы, — дадае журналістка.
Ян Рамэйка
Чытайце таксама
В Польше началась социально-образовательная кампания #PrawosławnyNieRuski. Она направлена на то, чтобы прекратить ассоциировать православие с Россией. В Польше живут полмиллиона...
Чытаць далей
Першага верасня ўрок для старшакласнікаў усіх школ і студэнтаў ВНУ Беларусі праходзіў пад назвай «Гістарычная памяць — дарога ў будучыню»....
Чытаць далей
