Пэўна, кожны жыхар Гродна мае нейкія ўспаміны ці цікавыя гісторыі, звязаныя з падарожжам чыгункай у Беласток. Бо яшчэ тры гады таму цягнікі паміж гарадамі курсіравалі штодзённа. У міжваенны перыяд гродзенцам таксама часта даводзілася ездзіць у горад над Белай на цягніку. Таксама ў 20-я гады ХХ стагоддзя паміж Гродна і Беластокам была наладжаная аўтобусная камунікацыя. MOST расказвае пра транспартнае злучэнне паміж Гродна і Беластокам 90 гадоў таму.
За 4 злотых з Беластока да Гродна
У міжваенны перыяд у Гродне аўтобусы адпраўляліся з пляца Баторыя (цяпер Савецкая плошча). Пераадолеўшы 81 кіламетр дарогі за тры гадзіны, аўтобус прывозіў пасажыраў у самы цэнтр Беластока, да ратушы на Рынку Касцюшкі.
У 1930 годзе аўтобусы Гродна-Беласток хадзілі сем разоў на дзень, адпраўляліся а 7, 9, 10, 14, 17, 19 і 21 гадзіне. З Беластока на Гродна можна было выехаць а 8, 10, 12, 14, 19, 21 гадзіне і ў 0:45. Пасля адкрыцця ў 1929 годзе шашы імя Юзафа Пілсудскага, якая звязвала Варшаву з Вільняй, была адкрытая аўтобусная лінія Беласток-Вільня: аўтобусы адыходзілі з Беластока а 6:30, 15:30 і 0:45.
Праезд аўтобусам Беласток — Гродна каштаваў 4 злотых. Каб даехаць да горада над Нёманам аўтобусам, які ішоў у Вільню, трэба было заплаціць 8 злотых. З чым можна параўнаць гэтыя кошты? Заробак некваліфікаванага работніка звычайна складаў 2 злотых за дзень. А вось настаўнік, паліцыянт ці дробны чыноўнік меў 120-180 злотых за месяц.
Па дрэнных тагачасных дарогах аўтобусы ішлі доўга, а самі транспартныя сродкі былі часта не ў найлепшым стане і перапоўненыя. Але праезд цягніком каштаваў на траціну болей, чым аўтобусам. «Крайняя беднасць змушае падарожнічаць з Гродна ў Вільню замест трох гадзін чыгункай, шэсць гадзін аўтобусам толькі з той прычыны, што чыгунка каштуе каштуе 8 злотых, а аўтобус 6 злотых», — пісаў у 1937 годзе вядомы віленскі рэпарцёр Юзаф Мацкевіч.
Цягнік паміж Гродна і Беластокам
Першыя гады пасля польска-бальшавіцкай вайны з гродзенскага вакзала нельга было выехаць ні ў Варшаву, ні ў Вільню. Мост на Нёмане падчас гэтай вайны быў разбураны. Участак з Гродна да Вільні аказаўся на нейтральнай паласе на польска-літоўскім памежжы і некаторы час не дзейнічаў. Цягнікі з Вільні ў Варшаву хадзілі праз Ліду, Ваўкавыск і Седльцы — па былой Балагое-Сядлецкай чыгунцы.
У 1922 годзе, каб даехаць з Гродна ў Беласток, трэба было пераправіцца праз Нёман на часовую станцыю Ласосна-Прыстань. Адтуль а 04:40 адыходзіў хуткі цягнік Гродна-Варшава, а 08:10 — мяшаны (з пасажырскімі і грузавымі вагонамі) Сувалкі-Беласток, і а 23:30 — пасажырскі Сувалкі-Варшава. Хуткі цягнік ішоў да Беластока 2 гадзіны 25 хвілін, пасажырскі — 3 гадзіны 1 хвіліну.
Цягнікі Вільня-Варшава сталі зноў хадзіць праз Гродна ў красавіку 1923 года, калі адбудавалі мост на Нёмане і ўрэгулявалі дэмаркацыйную лінію з Літвой. У 1923 годзе з Гродна ў Беласток можна было выехаць цягніком пяць разоў на суткі, дарога займала ад 1 гадзіны 50 хвілін да 2 гадзін 45 хвілін. З Гродна да Варшавы самы хуткі цягнік ішоў 5 гадзін 47 хвілін, самы марудны — 8 гадзін 3 хвіліны.
З цягам часу Польскія Дзяржаўныя Чыгункі павялічвалі хуткасць сваіх цягнікоў. У 1935 годзе быў прызначаны хуткі цягнік з Земгале (памежная станцыя на польска-латышскай мяжы) у Варшаву. Паміж Вільняй і Варшавай ён спыняўся толькі ў Парэччы (дзе была перасадка да курортных Друскенікаў), Гродне і Беластоку. Гэты цягнік адыходзіў з Гродна а 17:36, дарога да Беластока займала 1 гадзіну 15 хвілін, да станцыі Варшава Галоўная — 4 гадзіны 2 хвіліны.
Праезд з Гродна да Беластока ў звычайным пасажырскім цягніку ў 1939 годзе каштаваў 4.40 злотых у трэцім класе, 6.60 — у другім, 8.80 — у першым. За хуткі цягнік трэба было даплаціць 1.10 за трэці клас, 2.10 за другі і 2.80 за першы. У параўнанні з даходамі большай часткі насельніцтва гэтыя кошты былі высокімі, людзі карысталіся чыгункай толькі пры важнай патрэбе.
Вось як апісвае сваё падарожжа хуткім цягніком чытач часопіса «Chryścijanskaja Dumka», які ў чэрвені 1938 года ехаў з Беластока ў Вільню на беларускую пілігрымку ў Кальварыю: «На звычайны цягнік у Беластоку мы спазніліся. За чатырох даплаціўшы 12 зал., у Вільню мы ехалі кур’ерскім. У цягніку беларускіх сялян не было. Яны кур’ерскім не ездзяць. Мы тут спаткалі самых урадаўцаў і невялічкіх купцоў. У вагоне цішыня панавала. Мы чыталі газеты. У руках пасажыраў я бачыў розныя газеты польскія. Адзін нехта чытаў расійскую газету, а другі нехта французскую. Я выняў з кішэні сваю беларускую газету і пільна чытаў апошнія навіны з беларускага жыцця».
У апошнім перадваенным раскладзе, які пачаў дзейнічаць 15 мая 1939 года, з Гродна да Беластока было дзесяць пар цягнікоў. Пяць цягнікоў ішлі ў Варшаву з Вільні і памежнай з Латвіяй станцыі Земгале, два — з Сувалак (тады існавала чыгунка Гродна — Сувалкі, разабраная пасля Другой сусветнай вайны). У працоўныя дні курсіравалі два цягнікі Гродна-Беласток, якія спыняліся на кожнай станцыі.
Самым незвычайным цягніком на гэтым участку быў экспрэсны дызель Варшава-Сувалкі, які летам 1939 года курсіраваў па вызначаных днях і прыпыняўся на пяць хвілін на станцыі Ласосна, дзе мусіў мяняць накірунак руху. На гродзенскі вакзал ён не заходзіў. Гэты цягнік меў дастаўляць заможных турыстаў на азёры ў ваколіцах Аўгустова.
Ян Рамэйка
