Серада, 8 лютага 2023
No Result
View All Result
MOST Media
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў
No Result
View All Result
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў
No Result
View All Result
MOST Media
No Result
View All Result
Галоўная Гісторыі

Каляды і Колядэ, Раство і Раждво. Як беларусы называюць зімовыя святы

MOST MOST
24 снежня 2022, 15:42
Гісторыі
A A
Каляды і Колядэ, Раство і Раждво. Як беларусы называюць зімовыя святы

Крыніца: «Радыё Свабода» / svaboda.org

У беларускіх народных гаворках зімовыя святы называюцца і Калядамі, і Раством, прычым назвы могуць суіснаваць і кожная з іх мае яшчэ і мясцовыя варыянты. Расказывае Вінцук Вячорка ў артыкуле «Радыё Свабоды».

«Лексічны атлас беларускіх народных гаворак» — плён палявых экспедыцый беларускіх дыялектолагаў у 1970–1990-я гады. Лінгвісты сабралі адказы на 3 972 пытанні, якія далі беларускамоўныя людзі ў 149 паселішчах. Укладальнікаў пяці важкіх тамоў заслужана ўганаравалі Дзяржаўнай прэміяй.

Трэці том Атласу — «Чалавек» — сярод іншага, фіксуе народныя назвы старажытных вер, традыцыйных і рэлігійных свят.

Мапу № 281 «Каляды» ўклаў выдатны беларускі дыялектолаг і тапаніміст Іван Яшкін. Людзям задавалі пытанне: «Як называецца зімовае рэлігійнае сьвята: Каляды, Коляды, Ражаство…?»

Каляды

Вельмі старажытнае, яшчэ праславянскае пары, пазычанне з лацінскай мовы: у рымлянаў calendae — першы дзень месяца або свята пачатку году.

Заўважым: Калядá ў адзіночным ліку — гэта і Куцця, дзень ці вячэра перад Калядамі, а не само свята: «Ішла Каляда упярод Раства» — калядная песня. «Калісь на Каляду пяклі з мукі каляднікі» (Маркоўскае, Лельчыцкі р-н). Каляда — і стравы, прыгатаваныя на Каляды, у тым ліку канкрэтны заколаты вяпрук. Каляда — і хаджэнне каляднікаў са спевамі ад хаты да хаты. На схему Каляда не трапіла.

На дахрысціянскія зімовыя святкаванні прыпала ўшанаванне Хрыстовага нараджэння, і слова Каляды стала абазначаць хрысціянскае свята. У Кузьмічах Любанскага р-ну кажуць: першыя Каляды — уласна Каляды, другія Каляды — Новы год, трэція Каляды — Вадохрышча.

У гаворках два варыянты націску: Каля́ды і Кóляды (запісалі яшчэ і зусім рэдкі трэці — Калядэ́ — у Малых Вераб’евічах Наваградзскага р-ну). Але стандартныя асаблівасці мясцовага вымаўлення на схеме не пазначаныя (на паўночным усходзе скажуць прыблізна так: Кыля́ды, а на Заходнім Палессі бываюць і Кóлядэ).

Крыніца: «Радыё Свабода» / svaboda.org

Раство

Сынонім Калядаў (часам іх першы дзень). Слова таксама пазычанае, але з царкоўнаславянскай (генетычна паўднёваславянскай, колішняй роднай мовы Кірыла і Мяфодзія), мовы афіцыйных багаслужбаў у праваслаўнай царкве: РОЖДЬСТВО. Таму яно жыве ў рэгіёнах і вёсках, дзе праваслаўнае насельніцтва пераважае.

Беларуская мова асвойвала слова адпаведна сваім гукавым законам: Ражаство, Раздво, Раство.

На мапе абазначаныя адным значком варыянты:

— Раждзяство, Разьдзяство; толькі ў двух пунктах (Глівін Барысаўскага і Бабовікі Полацкага р-ну) запісаная форма Ражджаство, прынятая цяпер у Беларускім экзархаце РПЦ;

— Ражаство, Ражство, Ражтво, Раштво, Раждво, Рашство;

— Раздво мае дыялектныя варыянты вымаўленьня накшталт Руздво.

Тэгі: АртыкулыБеларусь

ГАЛОЎНЫЯ НАВІНЫ

Подкаст «Это мы…». Выпуск первый: как переехать в Польшу, работа, учёба и жильё

Подкаст «Это мы…». Выпуск первый: как переехать в Польшу, работа, учёба и жильё

MOST
7 лютага 2023, 15:01

MOST запускает серию подкастов «Это мы...». В подкастах жители Белостока будут рассказывать про свой опыт переезда, про работу и учёбу. Ведущие Виктория и Ольга расскажут про свой опыт...

В Польше есть замок с названием Grodno. Никто не знает, почему его так назвали

В Польше есть замок с названием Grodno. Никто не знает, почему его так назвали

Руслан Кулевіч
7 лютага 2023, 13:22

От беларусского Гродно до польского замка с одноименным названием почти 700 км. Почему крепость XIV века после Второй мировой войны получила название Grodno, до сих пор неизвестно. Есть...

Пончики вместо блинов. Как поляки отмечают свой аналог Масленицы, и причём тут карнавал в Рио-де-Жанейро

Пончики вместо блинов. Как поляки отмечают свой аналог Масленицы, и причём тут карнавал в Рио-де-Жанейро

Максім Шульц
7 лютага 2023, 11:48

20 февраля в Беларуси начинается Масленичная неделя: период, когда провожают зиму, и который предшествует Великому посту. Но этот праздник не уникальный, он отмечается по всему миру под названием...

  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
Пры выкарыстанні зместу MOST прачытайце нашы Правілы выкарыстання матэрыялаў

Звяжыцеся з намі: most@mostmedia.io

© 2022 Mostmedia.io. Час будаваць масты

No Result
View All Result
  • Галоўная
  • Навіны
  • Гісторыі
  • Гайды
  • Афіша
  • Бізнес
  • ПАДТРЫМАЙ!
  • Пра нас
    • Чытачу і рэкламадаўцу
    • Палітыка выкарыстання Cookies (EU)
    • Правілы выкарыстання матэрыялаў

© 2022 Mostmedia.io. Час будаваць масты

Кіраваць згодай Cookies
Мы і нашы партнёры атрымліваем доступ і захоўваем інфармацыю на прыладзе і апрацоўваем асабістыя дадзеныя, такія як унікальныя ідэнтыфікатары і стандартную інфармацыю, якая адпраўляецца прыладай, альбо дадзеныя прагляду, каб выбраць і прафіляваць персаналізаваны змест і рэкламу, вымераць змест і рэкламную эфектыўнасць, а таксама распрацоўка і ўдасканаленне прадукцыі. Са згоды карыстальніка мы і нашы партнёры можам выкарыстоўваць дакладныя дадзеныя геалакацыі і ідэнтыфікацыю шляхам сканавання прылад. Націскаючы «Прыняць», вы пагаджаецеся на апрацоўванне звестак намі і нашымі партнёрамі, як апісана вышэй. Перш як пагадзіцца ці адмовіцца, вы можаце атрымаць больш падрабязную інфармацыю і змяніць наладкі. Для некаторых відаў апрацоўвання звестак не патрэбная вашая згода, але вы маеце права не пагадзіцца. Параметры не будуць распаўсюджвацца на іншыя сайты, што маюць глабальны альбо сэрвісны дазвол.
Функцыянал Always active
Тэхнічнае сховішча або доступ строга неабходныя з законнай мэтай забеспячэння магчымасці выкарыстання пэўнай паслугі, відавочна запытанай падпісчыкам або карыстальнікам, або з адзінай мэтай ажыццяўлення перадачы паведамленняў па сетцы электронных камунікацый.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Статыстыка
Тэхнічнае сховішча або доступ, якія выкарыстоўваюцца выключна ў статыстычных мэтах. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Маркетынг
Тэхнічнае сховішча або доступ, неабходныя для стварэння профіляў карыстальнікаў для адпраўкі рэкламы або для адсочвання карыстальніка на вэб-сайце або на некалькіх вэб-сайтах у аналагічных маркетынгавых мэтах.
Manage options Manage services Manage vendors Read more about these purposes
Налады
{title} {title} {title}
Are you sure want to unlock this post?
Unlock left : 0
Are you sure want to cancel subscription?