Амерыканскі Музей Халакосту падзяліўся гісторыяй аднаго са здымкаў са сваіх збораў. Ён быў зроблены ў Гродне ў 1941 годзе. На ім нямецкі паліцэйскі Ёзэф Баўэр трымае за валасы двух гродзенскіх яўрэек за тое, што яны не мелі павязак з зоркай Давіда. MOST расказвае гісторыю нямецкага паліцэйскага са здымку, зробленага ў Гродне падчас акупацыі, а таксама пра што Баўэр пісаў сваёй жонцы.
Сам пайшоў служыць у войска
Фатаграфія з жанчынамі зробленая ў ліпені 1941 года, калі Гродна акупавалі нямецкія войскі. На здымку — тры чалавекі. Адзін з гэтых людзей з’яўляецца чальцом нямецкага паліцэйскага батальёна, які трымае двух гродзенскіх яўрэек за валасы. Ён ударае іх галовы адна аб адну за тое, што не надзелі павязкі з зоркай Давіда.
— Мы ведаем гісторыю гэтай фатаграфіі толькі таму, што чалавек, які быў на здымку, адправіў яго дадому і апісаў падзеі, якія адбываліся, у сваім лісце, — расказвае супрацоўніца мемарыяльнага музея Халакоста ЗША Касандра Лепрадэ-Сіф.
Чалавека, які адлюстраваны на фота, завуць Ёзэф Баўэр. Гісторыкі Музея Халакоста высветлілі, што ў яго была жонка Агнэс і дзіця. Перад Другой сусветнай вайной Ёзэф працаваў клеркам. Ён сам пайшоў служыць у войска, удзельнічаў ва ўварванні ў Савецкі Саюз у чэрвені 1941 года. Служыў у складзе 131-га паліцэйскага батальёна і 14-га паліцэйскага палка СС.
У музеі справа Баўэра складаецца з ліставання, дакументаў, якія сведчаць асобу, фатаграфій і двух фотаальбомаў, якія адносяцца да яго сям’і. Большая частка лістоў — перапіска паміж Ёзэфам Баўэрам і ягонай жонкай Агнэс у перыяд 1940−1943 гадоў. Агнэс у Германіі атрымлівала фатаграфіі мужа, якія ён дасылаў з Усходняга фронту. У архіве музея — два фотаальбомы з фотаздымкамі Ёзэфа. У другім, які падпісаны рускімі літарамі «Альбом», ёсць здымкі з моманту разгортвання 131-га паліцэйскага батальёна на Усходнім фронце ў 1941 годзе да пачатку 1942 года, калі яны былі адкліканыя з перадавой.
«Праз такіх звяроў можна прыйсці ў лютасць»
Фатаграфію з жанчынамі знайшлі ў адным з альбомаў, у якім былі фатаграфіі перыяду акупацыі Гродна. Ёзэф Баўэр адправіў фатаграфію сваёй жонцы Агнэс, прыклаў разам з ёй ліст. Ён апісаў гэтую сцэну на фатаграфіі. Ліст быў датаваны 24 ліпеня 1941 года.
— Мы не ведаем, хто зрабіў гэты здымак. Магчыма, гэта адзін з таварышаў па службе Баўэра. Гэты ліст Ёзэфа — прызнанне таго, што ён рабіў. Самае характэрнае, што ў нас ёсць гэты ліст з фронту і адказы жонкі. Таму мы ведаем, як адрэагавала Агнэс на гэтую фатаграфію. Яна адказала ў лісце, што Ёзэф не вельмі добра ставіцца да двух яўрэйскіх дзяўчын. Але яна таксама заўважае ў лісце, што «праз такіх звяроў можна прыйсці ў лютасць», каментуючы паводзіны мужа на здымку, — распавядае Касандра Лепрадэ-Сіф.
На вайне адбываецца значна больш, што ён не можа фатаграфаваць
Амерыканскія гісторыкі адзначаюць, што ў сваіх лістах Агнэс рэтранслюе нацысцкую прапаганду. Таксама супрацоўнікі мемарыяльнага музея Халакоста ЗША лічаць, што перапіска Агнэс і Ёзэфа Баўэра паказвае, як фармаваліся погляды на яўрэяў і на тое, як выглядала тая вайна.
У сваіх лістах Ёзэф яшчэ расказваў пра рэйды, пошукі і арышты яўрэяў не толькі яго падраздзяленнем, але і з і атрадамі калабарантаў.
— Цікава параўнаць фатаграфіі Ёзэфа, зробленыя падчас вайны, і фатаграфіі, дзе ён без формы ў мірны час. На гэтых фотаздымках ён разам з Агнэс і іх двухгадовым сынам едуць па родным горадзе на роварах. Гэта вельмі нармальная сцэна з паўсядзённага жыцця, але на кантрасце з гэтай нармальнасцю мы ўсё яшчэ не ведаем цалкам, што ён рабіў падчас вайны. У лістах ён адзначаў, што на вайне адбываецца значна больш, што ён не можа фатаграфаваць, пра што ён не можа пісаць, — дадала Касандра Лепрадэ-Сіф.
Фатаграфіі Баўэра ў альбомах
Частка фота зробленая ў чэрвені 1941 года, перад уварваннем Германіі ў СССР. Батальён Ёзэфа Баўэра знаходзіўся ў лесе каля вёскі Гібы (70 кіламетраў ад Гродна). 22 чэрвеня Германія нападзе на СССР, а 24 чэрвеня нямецкія войскі ўжо будуць у Гродне.
Ёсць фатаграфіі з Гродна, зробленыя ў ліпені 1941 года. На здымках можна ўбачыць нямецкіх салдат сярод руін Гродна, грамадзянскіх асоб, якія наведваюць царкоўную службу, групу яўрэйскіх мужчын і жанчын з павязкамі на рукавах, якія стаяць у чарзе.
На здымках Ёзэфа Баўэра можна ўбачыць, як выглядаў Гродна пасля налёту авіяцыі. У першыя дні вайны ў цэнтры Гродна была вялікая колькасць разбураных будынкаў.
Кватаравалі немцы ў дамах гродзенцаў або ў казармах. Мяркуючы па фатаграфіях Ёзэфа Баўэра, яго часць была расселеная ў кватэрах.
На здымках Ёзэфа Баўэра можна ўбачыць службу ў гродзенскім Фарным касцёле.
Застаўся ў жывых і вярнуўся ў Германію
Пасля Гродна Ёзэф Баўэр у складзе свайго батальёна выправіўся на ўсход. Там ён прабыў да 1942 года, але пасля быў адкліканы са сваёй часцю. За гэты час у альбоме Ёзэфа з’явіліся здымкі з Вільні, фота яўрэйскіх зняволеных блізу Наваельні і ўезду ў гета Віцебска. Таксама ёсць фатаграфіі цыган лагера недалёка ад Дзямідава (Расія). Мяркуючы па дакументах, Ёзэф вярнуўся ў Германію і жыў там да смерці. Сёння яго альбомы і дакументы захоўваюцца ў амерыканскім Музеі Халакосту.
