Польскі Аўгустаў — славутае турыстычнае месца. Сюды прыязджаюць адпачыць на Мазурскіх азёрах і на Аўгустоўскім канале, а яшчэ пакатацца на яхтах і лодках. Дарэчы, тут ёсць і суднаверфі, дзе іх вырабляюць. Лічыцца, што рабіць лодкі — праца мужчынская, але беларуска Дар’я гатовая з гэтым паспрачацца. Доўгі час яна працавала ў Аўгустове і называе гэты досвед «уласнай фемінісцкай заявай». Пра сваю працу беларуска расказала MOST.
Да пераезду ў Польшчу Дар’я пэўны час працавала мантажніцай металаканструкцый. Гэты вопыт прыдаўся і ў эміграцыі — у 2020 годзе Дар’я разам з мужам пераехала ў Аўгустаў.
Суднаверфі, ці сточні, як іх называюць у Польшчы, з’явіліся ў горадзе напрыканцы 1990-х гадоў — Аўгустаў стаў адным з найбуйнейшых цэнтраў па вырабе лодак у краіне. Зараз у горадзе працуюць пяць суднаверфяў.
— Гэта вельмі распаўсюджаная праца ў Аўгустове. Можна сказаць, што гэта горадаўтваральная галіна, — распавядае жанчына.
Дар’я пазнаёмілася з украінкай, якая працаўладкоўвала людзей на верфі — так беларуска трапіла ў прафесію. Першыя тры месяцы яна працавала па дамове даручэння (Umowa zlecenie), за гэты час працадаўца глядзеў, на што беларуска здольная.
Пасля трох месяцаў кантракт могуць працягнуць, але здараецца гэта «далёка не з усімі» — людзі не спраўляюцца. Нават мужчыны сыходзяць з прафесіі, распавядае беларуска. Але Дар’я справілася: праз год працы на сточні ёй падпісалі бестэрміновы кантракт.
На суднаверфі працавала каля 260 чалавек, з іх, па назіраннях беларускі, 75% былі палякамі.
— На другім месцы — украінцы. Увогуле большасць украінскай дыяспары, якая жыве ў горадзе, так ці інакш працуе на сточнях, — кажа жанчына.
«Калі робіш лодкі, хочацца іх бачыць»
Прафесійны шлях Дар’і на сточні распачаўся са сталярні. Досвед беспрэцэдэнтны: за 31 год існавання суднаверфі беларуска стала першай жанчынай, якая пайшла ў сталярню. Але ёй не спадабалася
— Калі робіш лодкі, хочацца бачыць іх, а не толькі кавалкі дрэва, — тлумачыць Дар’я. — І я папрасіла перавесці мяне на мантаж.
Дар’я тлумачыць, што звычайна на сточнях ёсць два вялікія цэхі: на адным са шкловалакна адліваюцца формы для лодак, на другім іх збіраюць. Беларуска трапіла ў цэх па зборцы і мантажу лодак і адпрацавала там амаль два з паловай гады.
— Як мне сказалі на прадпрыемстве, я першая жанчына, якая працавала на ўсіх этапах вырабу лодкі, то-бок ад стварэнне дна да падрыхтоўкі лодкі да продажу. Пад канец я трапіла ўжо на электрыку — рабіла электрычныя шнуры, якія ўкладаюцца ў лодку.
Беларуска навучылася рабіць як маленькія чатырохметровыя лодкі, так і вялікія — з кабінай, кухняй і прыбіральняй — даўжыня такіх дасягае васьмі метраў.
Па словах Дар’і, звычайна жанчыны працуюць на фінальным этапе — займаюцца касметычнымі рэчамі. Але і там ёсць фізічна цяжкія працэсы, напрыклад трэба занасіць вялікія матрацы на лодку.
«З цэлага года больш за месяц ёсць магчымасць не працаваць»
Беларуска прызнаецца: праца на сточні цікавая, але брудная і цяжкая. Галоўнай складанасцю для Дар’і стала шкловалакно, якое праймалася смалой.
— Ты заўсёды знаходзішся ў вельмі брыдкім пыле, які выклікае алергію, усё цела свярбіць — непрыемны працэс. Прыкладна паўгода мне балела цела. А таксама заміналі пахі: мы працавалі з вельмі таксічнымі, канцэрагеннымі рэчамі і смоламі. Мне як чалавеку, які любіць дыхаць свежым паветрам і дбае пра сваё здароўе, прызвычаіцца было вельмі цяжка і псіхалагічна, і фізічна, — распавядае беларуска.
Сярод негатыўных момантаў Дар’я вылучае і перапрацоўкі — часцей за ўсё яны здараліся пад канец сезона — вясной і ў першы месяц лета. Тады даводзілася праводзіць на працы да дзесяці гадзін, а таксама выходзіць у выходныя дні.
— Але адпачынак быў цудоўны — 26 дзён. Плюс як маці дзіцяці я мела два апякунскія дні, а таксама чатыры неаплочваемыя дні, калі я магла не прыйсці на працу без тлумачэння прычыны. Атрымліваецца, з цэлага года больш за месяц ёсць магчымасць не працаваць, — распавядае Дар’я.
«У найлепшыя месяцы атрымлівала на рукі 46 злотых за гадзіну»
Заробкі на верфі былі неблагімі — вышэй за сярэднія.
Першыя тры месяцы Дар’я атрымлівала мінімальны заробак, устаноўлены ў краіне, а таксама працэнт ад вырабаткі. У кожнай брыгады працэнт быў розным, у залежнасці ад заказаў, якія яна выконвала. У Дар’і атрымалася дайсці да 70 працэнтаў.
Пасля выпрабавальнага тэрміну беларуска атрымлівала толькі здзельны заробак, які залежаў ад аб’ёму выкананай працы.
— Ёсць танныя лодкі, і іх трэба рабіць вельмі шмат, а ёсць дарагія — іх дастаткова зрабіць некалькі ў месяц, каб атрымаць нармальныя грошы. Я працавала ў розных брыгадах, таму мой заробак плаваў. Але ў найлепшыя месяцы я атрымлівала на рукі 46 злотых за гадзіну.
«Замежная фірма набывае сточню і прыводзіць яе да банкруцтва»
Зараз беларуска ўжо не працуе на верфі — гэтаму паспрыяў крызіс на прадпрыемстве.
— Нашу фірму купіла нарвежская фірма. Як мне казалі ўкраінскія знаёмыя, гэта нармальная тэма, калі замежная фірма набывае сточню, прыводзіць яе да банкруцтва — не ведаю, навошта ім гэта трэба. Гады два фірма ледзь жыве, а пасля яе зноў аднаўляюць, — распавядае беларуска.
У фірме пачаліся масавыя звальненні. Дар’ю таксама хацелі звольніць, але кіраўнік даведаўся, што жанчына вымушана з’ехала з Беларусі.
— І ён вярнуў мяне на працу. Але брыгады расфарміроўвалі, і я трапіла на электрыку. Там немагчыма зарабіць нармальныя грошы, бо людзі атрымліваюць толькі гадзінную стаўку, хіба 30 злотых брута, няма там і падпрацовак. У майго мужа таксама былі складанасці, таму мы вырашылі перабрацца ў іншы горад.
«Гэта ўжо не для мяне»
Праца на суднаверфі Дар’і вельмі падабалася, вытворчасць лодак беларуска параўноўвае з дзіцячым канструктарам.
— Я з дзяцінства люблю займацца пазламі, Lego. А гэта — Lego на максімалках, толькі васьміметровае — вельмі цікава.
Але вяртацца ў прафесію Дар’я не плануе. Кажа, што ўжо з’яўляюцца пытанні з пазваночнікам.
— Думаю, гэта ўжо не для мяне. Зараз я шукаю працу, якая не патрабуе фізічных намаганняў. Усё ж такі здароўе — гэта не на заўсёды.
Не забудзь падпісацца на MOST у Тэлеграм. Мы галоўнае медыя беларусаў у Польшчы.
