Праблему гаворак Беласточчыны абмеркавалі на чарговай дыскусіі «Свае пра сваЁ» на прасторы MostMedia. Тут сустракаюцца карэнныя беларусы Падляшша і беларуская дыяспара. Гэтым разам размова была прадыялекты рэгіёну, іх спецыфіку і перспектывы.
Гістарычны клуб Beer&History ладзіць серыю лекцый-дыскусій пра Беласточчыну. У фокусе: мова, гісторыя, вера і традыцыі рэгіёна. Уваход на сустрэчы вольны,...
Чытаць далейНа сустрэчу завіталі таксама носьбіты падляшскіх гаворак. Менавіта ў множным ліку, бо гаворак шмат і яны розняцца: на поўдні мова падаецца больш блізкай да ўкраінскай, на поўначы — бліжэй беларускай. Але паўсюдна «свая», непаўторная.
Напрыклад, Уршуля Шубзда паходзіць з Сакольшчыны. Не так даўно яна выдала кнігу пра свой край «Бацькаўшчына колеру зямлі». Там, у адрозненне ад поўдня Падляшша, у мове прысутнічае «дзеканне» і «цеканне», больш уласцівае беларускай літаратурнай мове.
«Говорыты», «ходыты» — так кажуць ужо на поўдні Падляшша замест «гаварыць», «хадзіць». Наталля Баўтрамюк з Гайнаўкі акурат валодае гэтым варыянтам мовы. Мова там больш цвёрдая, шмат украінізмаў. Паводле філолагаў, гаворкі поўдня бліжэй да заходне-палескіх гаворак.
Адметны кейс журналіста Зміцера Косціна. 15 год таму ён пераехаў сюды з Бабруйску. За гэты час вывучыў розныя варыянты гаворак з прывязкай да мясцовасцяў. Напрыклад, «конь», у залежнасці ад вёскі, можа гучаць як «кІнь», альбо «кУнь».
— Гаворкі беларусаў Беласточчыны мне свайго часу дапамаглі ўсвядоміць тое багацце, якое мае беларуская мова — размоўная, гутарковая, гаворкавая, дыялектная. І мы пра гэтае багацце мала, што ваедаем, — адзначыў Зміцер.
Мадэратар дыскусіі Алесь Кіркевіч падкрэсліў, што кнігі па-беларуску на Падляшшы выдаюцца таксама ў розных варыянтах: на беларускай кірыліцы, на лацінцы, на дыялектных варыянтах. Часам, усё гэта ўжываецца побач ў адных літаратурных зборніках ці часопісах.
Падляшскія гаворкі, нават факультатыўна, у школах і гімназіях не вучаць. Ёсць опцыя вывучэння адно беларускай і ўкраінскай моваў. Затое, на «Польскім радыё Беласток» раз на месяц выходзіць 15-хвілінная праграма на «сваёй мове», як часам сборна называюць агульны падляшскі дыялект. Адметна, што ў выпадку Беларусі і гаворак Палешша няма нават гэтага.
— …Помаленку воны вымірают. І нэ знаю, што з імі будэ далей. Думаю, што нэ бардзо вэсэло, — дзеліцца думкамі пра перспектывы гаворак Наталля Баўтрамюк. Цікава, што меркаванні разыйшліся нават датычна мэтазгоднасці захавання гаворак. Маўляў, мова жыве, калі яе вывучэнне мае эканамічны профіт. А які профіт з ведання гаворак?..
Удзельнікі сустрэчы сышліся на думцы, што гаворкі маюць перспектыву толькі пры належнай падтрымцы беларускай мовы ў самой Беларусі. Бо адна справа, калі гаворкі беларускай меньшасці атрымліваюць падтрымку з боку Польшчы. Зусім іншая — калі такая падтрымка ідзе з боку Беларусі. Не меншая, чым ішла гадамі з боку Польшчы на падтрымку польскай мовы ў нас.
* * *
Праект лекцый-дыскусій «Свае пра сваЁ» для беларускай дыяспары і беларусаў Падляшша ладзіцца сумесна гістарычным клубам Beer&Hictory і фондам Kamunikat.org, пры падтрымцы MostMedia і Радыё Рацыя, дзякуючы датацыі Міністэрства Унутраных спраў і Адміністрацыі Польшчы.
Сачыце за абвесткамі чарговых сустрэчаў і онлайн-трансляцыямі ў Youtube праз сацыяльныя сеткі гістарычнага клубу Beer&History.
