Турыст з Падляшша, падляшскі Патрык Суэйзі, сын Зэнка Мартынюка, Дасцін са Stranger Things — як толькі не называюць беластоцкага блогера Караля Стэфановіча. Сам ён у сацыяльных сетках падпісаны як Kolorek07. Ён робіць модным тое, з чаго раней было прынята кпіць і чаго жыхары Падляшша саромеліся. А яго слава ўжо перайшла межы Польшчы — гледачы пазнаюць яго нават у Лондане. Пагаварылі з ім пра папулярызацыю рэгіёну, мясцовыя мовы і пра тое, чаму ролікі пра Орлю набіраюць больш праглядаў, чым пра Барселону.
Караль ездзіць па мясцовасцях у ваколіцах Беластока і здымае там ролікі-прэзентацыі ў вобразе «турыста з Падляшша»
Ён адмыслова размаўляе ў іх не на літаратурнай польскай мове, а на мясцовым яе варыянце — напрыклад, характэрна зацягвае словы ці двойчы паўтарае часціцу się — аналаг беларускага постфікса «ся». Сотням яго каментатараў гэта падаецца вельмі мілым і аўтэнтычным. Але ёсць і хейтары.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Пачалося з Албаніі
— Мой дзядуля так размаўляў, — тлумачыць Караль спецыфічны акцэнт і манеру гаварыць, якія ён выкарыстоўвае ў сваіх роліках. Першае відэа, дзе ён размаўляе «па-падляшску», Караль зняў у час падарожжа ў Албанію. Яно завірусілася і пацягнула за сабой наступныя падобныя.
У каментарах ён расказаў гледачам, што сам родам з Бацечак — раёна на паўночна-ўсходнім ускрайку Беластока. Тады ў яго папрасілі ў такой жа манеры паказаць Бацечкі. Караль няблага ведае гісторыю свайго раёна, таму без праблем зняў відэа. Падпісчыкі прасілі паказаць чарговыя і чарговыя раёны — і так пачаўся яго цыкл «Турыст з Падляшша».
Ні зместу і працягласці гэтага праекта, ні тым больш папулярнасці свайго новага вобразу Караль зусім не планаваў — усё атрымалася спантанна. Дапамог прафесійны досвед — хлопец працаваў рэдактарам у Google, Meta і SnapChat, а зараз вядзе праграму на беластоцкім радыё Akadera.
Падляшскі акцэнт, які падабаецца не ўсім
Сёння ролікі Караля глядзяць па ўсёй Польшчы і не толькі — у яго 70 тыс. падпісчыкаў у Instagram і 94 тыс. у TikTok.
— 20% маіх гледачоў наогул знаходзіцца за мяжой, — кажа ён і дадае, што сярод яго аўдыторыі ёсць і беларусы. — Пішуць мне ў Дырэкт, пытаюцца, ці я размаўляю па-беларуску.
Але не ўсім яго стыль падабаецца.
— Ёсць людзі, якія адмыслова ствараюць акаўнты, каб мне пісаць якія-небудзь непрыемныя рэчы ці неяк мяне крытыкаваць. Але я стараюся гэтым не пераймацца. Я не таматны суп, каб кожнаму падабацца.
Караль звязвае крытыку з даўнімі комплексамі жыхароў Падляшша. Маўляў, раней з іх ва ўсёй Польшчы смяяліся, а з рэгіёнам асацыіраваліся розныя маргінальныя, паталагічныя постаці, якія акурат размаўляюць з тыпова падляшскім акцэнтам.
— Мне падаецца, што людзі з іншых рэгіёнаў Польшчы больш заўважаюць каштоўнасць гэтага акцэнту, чым некаторыя тут. Некаторыя хочуць быць як варшавякі, бо лічаць мясцовую гаворку чымсьці несучасным, адсталым. У мяне іншая думка. Я лічу, што гэта можна нейкім чынам захоўваць.
Моладзь ганарыцца сваёй гаворкай
Караль заўважае, што падляшская моладзь таксама ўсё больш прыхільна ставіцца да тутэйшай гаворкі. Вядома, што ў штодзённым жыцці так зараз нямногія размаўляюць: сам Караль гаварыў так са сваім дзядулем, але ўжо ў школе быў вымушаны ўжываць літаратурную польскую мову, інакш яго ўсё роўна б пастаянна выпраўлялі.
— Настаўніца будзе казаць, што гэта [мясцовая гаворка] няправільна і гэта не польская мова. А я лічу, што гэта таксама польская мова, толькі іншая, мясцовая.
З яго слоў, менавіта моладзь сёння ведае мясцовую гаворку, можа ёй трошкі карыстацца і захоўваць. А вось старэйшае пакаленне дагэтуль часта думае, што падляшскі акцэнт — гэта сорамна і трэба ад яго пазбавіцца.
— Ну, халера, а ў Сілезіі ж ганарацца сваёй гаворкай! — кажа Караль.
Ганарацца сваімі моўнымі адрозненнямі і ў іншых рэгіёнаў Польшчы, напрыклад на Кашубах, згадвае блогер.
Курсаў «простай мовы» нідзе няма
У Караля татарскія карані — ягоны дзядуля быў з Бахонікаў, аднаго з цэнтраў ісламу на Падляшшы. У Бахоніках няма праваслаўных, але тамтэйшыя католікі размаўляюць «па-нашаму», або «па-простаму» — мяшанай гаворкай з вялікай колькасцю беларускіх слоў, кажа Караль. Ён бы ахвотна навучыўся гэтай аўтэнтычнай мове, толькі курсаў такіх нідзе няма.
— Няма ніякай кадыфікацыі. Файна было б, каб нехта ўзяўся за гэта з акадэмічным падыходам. Я хіба не вельмі да гэтага пасую, бо я не мовазнаўца, — кажа Караль.
Пазнаюць нават на вуліцах Лондана
Дзякуючы сваім ролікам Караль стаў вельмі пазнавальны, і не толькі ў Беластоку ці Варшаве, але і ў іншых гарадах Польшчы, а нават у Лондане — там таксама яго спыняюць на вуліцы мясцовыя палякі.
— Але гэта вялізны прэсінг. Часам, калі іду па вуліцы, людзі рэагуюць, быццам убачылі поп-зорку. А я проста загружаю ролікі ў інтэрнэт.
Падрабязных сцэнарыяў для сваіх ролікаў блогер не піша. Тое-сёе ён плануе загадзя, але шмат што атрымліваецца спантанна. Перад паездкай кудысьці ён складае спіс месцаў для наведвання і пра іх чытае. А ў некаторых мясцінах мае мясцовых гідаў, якія выступаць гасцямі ў яго сюжэтах. Дзе-нідзе, напрыклад у Гарадку, ягоныя гіды размаўляюць па-беларуску.
Караль наведвае і зусім невялікія мясцовасці, якія палякі называюць словам zadupie (дыра) і пра якія кажуць, што там нічога няма.
— А як гэта няма, калі плывуць дзве ракі, ёсць дзве старыя цэрквы, ёсць розная архітэктура — і традыцыйная драўляная, і сучасная? Шмат можна знайсці нават у такім звычайным месцы.
Быў на ўсіх кантынентах
Караль любіць падарожжы не толькі па Падляшшы. Ён кажа, што ўжо пабываў на ўсіх кантынентах і нават у студэнцкія часы паўгода жыў у Аўстраліі. А аднойчы ледзь не ўтапіўся праз магутную марскую плынь на пляжы Капакабана ў Рыа-дэ-Жанэйра.
Але і роднае Падляшша захапляе Караля. Найбольш яго дзівіць разнастайнасць гаворак: акрамя ўласна польскай, беларускай, літоўскай мовы, ёсць яшчэ безліч лакальных варыянтаў і акцэнтаў. Яго аўдыторыі таксама цікавей глядзець польскую глыбінку, чым замежжа.
— Я зрабіў ролік пра Барселону — і гэта мала зацікавіла людзей, бо такіх гідаў шмат. А людзей больш цікавіць, калі нехта паказвае нейкую вёску, напрыклад Орлю, расказвае пра яе гісторыю. І гэта для мяне матывацыя.
Куды эмігранту з Беларусі варта паехаць на Падляшшы?
Караль раіць наведаць Бахонікі — і не толькі таму, што адтуль яго дзед, але і таму, што там ёсць добры традыцыйны татарскі рэстаран. Вельмі спадабалася Каралю ў Бельску і Гайнаўцы. Беларусам з Беларусі, на яго думку, павінны быць цікавыя невялікія беларускія мясцовасці Падляшша, такія як Трасцянка або Маліннікі.
— Там нават на знаку напісана «Маліннікі» па-польску і па-беларуску. Мне было б цікава, як беларус з Беларусі і польскі беларус адтуль дамовіліся б. Ці былі б нейкія адрозненні ў мове?
«Калі нехта размаўляе па-мясцоваму, гэта не значыць, што ён адсталы»
Блогерства для Караля ўжо ў пэўным сэнсе ператварылася ў працу і нават прыносіць некаторы даход ад рэкламных калабарацый. Але пакуль яно не дазваляе адмовіцца ад іншых заняткаў.
Адна з найбольш вядомых калабарацый Караля — выступ у кліпе падляшскай поп-зоркі Зэнка Мартынюка. Караль выступіў у ім у ролі Зэнка ў маладосці — не дзіўна, што некаторыя гледачы пачалі лічыць яго сынам спевака.
Свае ахопы Караль стараецца выкарыстоўваць і для грамадскіх мэтаў. Напрыклад, ён сабраў сярод сваіх падпісчыкаў некалькі тысяч злотых на дапамогу пацярпелым ад паводкі ў Ніжняй Сілезіі.
— Я зрабіў кар’еру за мяжой, працаваў у буйных фірмах, размаўляю на пяці мовах — і да таго размаўляю мясцовай гаворкай. Гэта паказвае, што калі нехта размаўляе па-мясцоваму, то гэта не значыць, што ён адсталы або калгаснік. Або што нехта родам з сям’і фермераў або з невялікай мясцовасці горшы за іншых, — кажа Караль.
Не забудзь падпісацца на MOST у Тэлеграм. Мы галоўнае медыя беларусаў у Польшчы.
